Waarom zou je skillsgericht moeten gaan werken?

Hand schrijft de woorden learning, knowledge, experience, skills ability, competence, training, growth

Arbeidsmigratie? Een meer skillsgerichte arbeidsmarkt? Reskilling? Competentiegericht leren? Tekort aan personeel? 2023 als European Year of Skills? Zij-instromers? Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt? Meer en meer wordt in bedrijven en overheidsorganisatie gesproken over skills in relatie tot veranderingen op de arbeidsmarkt, maar ook in het onderwijs wordt al decennia gekeken naar competentiegericht leren. Maar waarom verdient dit in 2024 je aandacht?

Met een skillsgerichte aanpak kan Nederland iets doen aan verschillende problemen op de arbeidsmarkt en in het onderwijs. Het gaat om grote problemen op de arbeidsmarkt als het tekort aan geschikt personeel, aan de door minister Dijkgraaf vaak benoemde overgang naar een waaier van opleiden in plaats van een stapeling en ontwikkelingen in het onderwijs als formatief toetsen en de vernieuwing van het curriculum. Al die zaken kunnen aangepakt en verbeterd worden met een skillsgerichte aanpak.

Grip

Maar het belangrijkste voordeel is het vergroten van grip. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) publiceerde op 30 november 2023 een rapport over dit fenomeen waarmee wordt bedoeld: de mate waarin mensen in staat zijn door eigen handelen gewenste uitkomsten te bereiken en ongewenste uitkomsten te voorkomen; om het hoofd te kunnen bieden aan de onzekerheden van de wereld en tóch hun doelen te bereiken. Het is een vorm van  ‘omgevingscontrole’; kun je je omgeving effectief beïnvloeden en zo je doelen bereiken?

Wanneer je naar de mate van grip kijkt die mensen hebben op hun eigen ontwikkeling, de mate waarin ze hun skills kunnen vertalen naar werk en grip hebben op hun plek op de arbeidsmarkt, is die scheef verdeeld. Er zijn mensen met veel grip, maar ook veel mensen die een speelbal zijn van anderen. En daarom moeten we skillsgericht gaan werken: om te zorgen dat mensen meer grip hebben op hun skillsontwikkeling en de mate waarin ze die kunnen inzetten op de arbeidsmarkt. En ja, dat betekent ook dat meer controle voor mensen soms minder controle voor de ander betekent; daar zit het spanningsveld op dit terrein.

Wie zijn hier vooral mee geholpen?

In veel situaties kan deze aanpak mensen helpen. In de Schoolstraat wonen drie mensen die met een skillsgerichte aanpak flink geholpen zouden zijn.

Peter van Schoolstraat 2 wil na jaren in de ICT graag voor de klas als docent informatica. Met een skillsgerichte aanpak kan Peter zijn vakinhoudelijke kennis bewijzen doordat zijn werkgever deze heeft erkend en vastgelegd. Bij de scouting heeft hij diverse Open Badges gehaald die in zijn wallet zitten en zo kan de opleiding waar hij zich aanmeldt en de stageschool waar hij gaat starten snel zien wat hij al kan en wat nog niet. Zijn leerpad kan worden bepaald en doordat hij vrijstellingen kan verkrijgen, kan hij binnen anderhalf jaar de opleiding gaan afronden.

Op Schoolstraat 6 woont Wim, die werkt als docent en mentor op een school voor vmbo basis, kader en theoretisch. Met een geïntegreerde skillsaanpak, komen de leerlingen met een rijkgevuld skillspaspoort binnen. Niet alleen is duidelijk welke skills ze wel en niet hebben ontwikkeld op de basisschool, maar Wim kan ook eenvoudig groepjes maken in zijn klas, zodat hij kan aansluiten bij de ontwikkeling van de leerlingen. Bovendien hoeft hij geen cijfers meer te geven, maar kan hij Open Badges uitreiken aan leerlingen die bepaalde nieuwe skills hebben ontwikkeld. De kern van het onderwijs: leren, ontwikkelen en dat erkennen en vastleggen, in de relatie tussen leerling en leraar is nu meer aanwezig in zijn dagelijks werk dan ooit tevoren.

Voor Tijn van Schoolstraat 8 zijn verschillende organisaties heel belangrijk na een heftige periode in zijn leven: de mbo-instelling waar hij uitviel, het welzijnswerk in zijn gemeente, het UWV en de uitvoerende instanties van zijn gemeente. Hoe kan Tijn een goed beeld krijgen van wat hij kan? Waar zit de motivatie die bij Tijn aangeboord kan worden? Met een geïntegreerde skillsaaanpak is helder hoe de regie tussen die organisaties is georganiseerd? Tijn heeft grip op al deze processen en weet waar hij invloed kan uitoefenen. Zo ontstaat een helder en eenduidig beeld van Tijns volgende stap in zijn leven.

Voor al deze mensen kan het onderwijs, kan de arbeidsmarkt en kan ondersteuning bij verschillende organisaties veel beter als die allemaal skillsgericht werken. Want al deze mensen hebben skills en ze willen allemaal graag verder komen in het leven, maar lopen nu tegen allerlei blokkades op.

Het goede voorbeeld

Sommige bedrijven hebben al deze veranderingen al volledig omarmd, zoals ’s Heeren Loo. Daar kun je al komen werken vanuit je talent. Zoals ze zelf op zeggen:

Onze zorgprofessionals zijn meer dan hun cv en daarom gooien we het roer om. […] We werven daarom niet meer met vacatures voor zorgmedewerkers, maar moedigen de sollicitant aan om contact op te nemen met onze recruiters. Komen we tot een match dan kijken we samen wat nodig is om aan de slag te kunnen.

Daar werk je dus echt vanuit skills: wat kan iemand, wat kan iemand bijdragen en welke training of scholing is daarbij nog nodig. Een inspirerend voorbeeld dat Nederland veel kan bieden.

De Brainport mist 1 ingrediënt

Het logo van de Brainport: Een rode V op zijn kant en een rode O met daaronder in zwarte letters het woord Brainport.

Op dit moment wordt er hard gewerkt aan de groeifondsaanvraag rondom het integraal skillspaspoort. Wat is dat ook alweer? Ballafkih e.a. (2022) beschrijven dat heel mooi:

Een uniform, gevalideerd, betrouwbaar overzicht van wie iemand is (persoonlijkheid, gedrag etc.), wat iemand kan (kennis en vaardigheden), en wat iemand wil (drijfveren, loopbaanperceptie). Waarin zowel opleiding (diploma’s, certificaten en andere vormen van formeel leren) als levens en werk ervaring (informeel en nonformeel leren) is weergegeven en vertaald in skills, en een actueel en volledig inzicht wordt gegeven in het huidige potentieel dat werkgevers, werknemers en onderwijsinstellingen kunnen gebruiken voor in- (werving en selectie), door- (ontwikkeling) en uitstroomprocessen (arbeidsmarktoriëntatie) in het kader van een Leven Lang Ontwikkelen.

Zes ingrediënten

Deze doorwrochte definitie bestaat uit een aantal ingrediënten en vereist nog een aantal ingrediënten daarbij om tot een volledig skillsgerichte arbeidsmarkt en bijpassend onderwijs te komen. Mijns inziens zijn dat zes ingrediënten: de definitie van ‘skills’, waardering en erkenning van skills, een duidelijke skillstaal, een wallet, integratie en een leven lang ontwikkelen. Elk van deze ingrediënten is een kwestie die vragen en dilemma’s oproept. Als je dus echt wilt komen tot een complete skillsaanpak in een regio moet je de volgende zaken met elkaar helder krijgen:

  1. Wees helder over wat jullie als skills definiëren, maar sluit je ook aan bij landelijke definities en standaarden.
  2. Wees helder in wat al erkend moet zijn en wees ruimhartig in wat jij gaat waarderen en erkennen.
  3. Wees helder in hoe je skills benoemt, gebruik een breed geaccepteerde skillstaal, maar verlies niet je eigenheid.
  4. Maak gebruik van de eIDAS-wallet mogelijk, gebruik zo min mogelijk data en geef zo veel mogelijk mee.
  5. Draai elk protocol, elke afspraak en elke regel in je organisatie eens om: wat moet er dan anders?
  6. Kijk altijd verder dan je eigen organisatie om te zien hoe het in jouw context beter kan en sluit niet uit dat jouw organisatie die betere toekomst in de weg staat.

Binnenkort ga ik deze zes kwesties veder uitwerken. Heb je daar interesse in, volg me op LinkedIn.

Deze zes in de Brainport

De afgelopen 12 maanden ben ik in de Brainportregio druk bezig geweest om te onderzoeken of al deze ingrediënten er zijn en of tot een gezamenlijke aanpak gekomen kan worden. Veel is er al wel en ook veel organisaties bouwen al aan onderdelen van het geheel.

Zo zijn er bij vraag twee al veel organisaties in de regio actief met het erkennen en waarderen van skills. Dat gebeurt in de vorm van diploma’s, praktijkverklaringen, EVC’s, Edubadges, Open Badges, microcredentials, portfolio’s en allerlei tools voor zelfonderzoek. Bekende scholen als Summa en Fontys, maar ook projecten als Passport4Work en organisaties als Senzer en LEV-groep. En ook aan de skillstaal wordt gewerkt: soms door private bedrijven als MatchCare en MyTalentBoard, maar ook door projecten rondom CompetentNL.

Zelfs op de relatief nieuwe terreinen van een wallet en integratie van skillsdenken in organisaties worden al eerste initiatieven ontplooit in de Brainport, o.a. met de Digital Industry Boost. En dan moet de eIDAS2.0-verordening nog worden aangenomen eind van dit kwartaal.

En ook op het meer abstracte vlak van werken aan een Leven Lang Ontwikkelen wordt door veel mensen en partijen nagedacht over hoe we dat gaan doen. De LLO Katalysator draagt daaraan bij, maar ook veel regionale organisaties zoals Fontys, het Leerwerkloket en SER Brabant.

Toch ontbreekt het nog aan een laatste ingrediënt om een stap te zetten richting de definitie van het begin van dit artikel: welk inhoudelijk thema, welke urgentie of welke vorm van draagvlak gaat al deze organsaties met de neuzen dezelfde kant op krijgen? Een partij als Brainport Development? Een sterke burgemeester als Jeroen Dijsselbloem? Grote bedrijven als ASML? Verder onderzoek is op dit vlak nodig óf de goede timing.

  • Ballafkih, A.H. (red.), Post, J., van Genabeek, J. & Sanders, J. (2022.) Vrij reizen over de arbeidsmarkt: een onderzoek naar het skillspaspoort. Centre for Economic Transformation | Hogeschool van Amsterdam. Ook online te vinden via https://www.hva.nl/binaries/content/assets/subsites/the-work-lab/vrij-reizen-over-de-arbeidsmarkt-2.0-light.pdf?1643048886403

Weg met diploma’s: skills!

2023 is het Europese ‘Year of skills’. Op de arbeidsmarkt, bij mbo’s en het hoger onderwijs gaat het hier al langer over. Op middelbare scholen niet, want wij zitten vast aan het archaïsche diploma. Willen we mensen echt beoordelen op wat ze kunnen, schaf dan het middelbareschooldiploma af!

Mensen worden met de huidige diploma’s teruggebracht tot zes smaken. Terwijl onder dat diploma een wereld aan verschillen schuilgaat. En we rekenen scholen er ook nog eens op af: slagingspercentages (hoeveelheid diploma’s), verschil in eindcijfers (‘niveau’ van het diploma), aantal zittenblijvers in onderbouw en bovenbouw (snelheid richting diploma) en schoolniveau in klas 3 ten opzichte van basisschooladvies (afwijking van route naar diploma).

Met een skillsgerichte aanpak kunnen scholen hun toegevoegde waarde beter laten zien. Nu wordt succes van scholen grotendeels bepaald door het startniveau van leerlingen: kunnen ze al veel bij binnenkomst, dan is goed scoren makkelijker. Meer ‘lastige gevallen’ maakt het moeilijker om een ‘goede’ school te worden. Focus op toegevoegde waarde maakt kwaliteit beoordelen eerlijker, laat andere scholen daar sneller van leren en helpt het onderwijs in Nederland sneller verbeteren.

Daarnaast wordt gesprek over het curriculum eenvoudiger. Met concrete skills kun je aan scholen duidelijker maken wat je als overheid vindt dat leerlingen moeten weten en kunnen. Op dit moment zijn het vooral de drie grote uitgeverijen die bepalen hoe we de doelen uit de examenprogramma’s moeten interpreteren. Zij maken er concrete leerdoelen en opdrachten van. Hoe helderder je de skills uitdrukt, hoe concreter het gesprek over wat je wil zien en hoe scherper de lijn tussen 70% verplicht curriculum en 30% eigen ruimte te trekken valt.

En het versterkt de gelijkwaardigheid tussen praktische en theoretische vaardigheden. Nu is een diploma een bewijs van sociale klasse. Omdat gymnasium op het hockeyveld beter bekt dan vmbo-kader. Maar welke vaardigheden zijn van waarde? Een gedicht van J.C. Bloem kunnen analyseren? Of een zonnepaneel kunnen aansluiten? Theoretisch kunnen uitleggen hoe aandeelhouderswaarde ontstaat? Of een succesvolle bakkerij kunnen opzetten?

Laten we ons dus richten op de waarde van onderwijs: dingen weten die je nog niet wist, dingen kunnen die je nog niet kon, vaardig zijn in zaken waar je angstvallig aan begon. Weg met het diploma: richt je op skills!

Wim Pelgrim
Docent Nederlands en directeur stichting BlockChange.EU