Aleid Truijens, Leven in de verbeelding. Hella S. Haasse 1918-2011

Kaft van het boek Aleid Truijens, Leven in de verbeelding. Hella S. Haasse 1918-2011

Beoordeling: 3 sterren

Op 27 september 2023 interview ik Aleid Truijens bij het Literair Café Helmond. En ter voorbereiding las ik haar biografie van Hella Haasse. Van die schrijfster las ik diverse boeken, waaronder Dat weet ik zelf niet (boekenweekgeschenk 1959), Transit (boekenweekgeschenk 1994), De ingewijden, Sleuteloog en uiteraard Oeroeg (boekenweekgeschenk 1948). En ik heb een bijzondere band met haar doordat ik in de Volkskrant terecht kwam vlak na haar overlijden.

De biografie is zeer gedetailleerd geworden. Je kunt het leven van Haasse echt volgen, maar het tempo dat daardoor nogal laag ligt is in het begin erg wennen. Truijens gaat uitgebreid in op het leven en de verschillende boeken van de auteur. Als Haasse niet meer schrijft gaat het tempo flink omhoog, wat natuurlijk niet onlogisch is. En dat resulteert in een zeer complete maar ook erg overvolle biografie. En die biografie roept enkele vragen op die ik graag meeneem naar 27 september. Zo zegt Haasse over haar eigen werk dat je gaat zien wat haar bezighoudt in haar werk. Is dat ook zo?

Sluit de toon van de biografie ook aan bij de toon van Haasses schrijfwerk? Hoe zou Mulisch tegen Haassse hebben aangekeken: het lijkt mij geen gemakkelijke tante. Staat haar werk inderdaad zo centraal in haar leven als ze zelf zegt? Is ze nu wel of geen feministe? En is het huwelijk inderdaad een terugkerend motief in haar werk? Of is dat maar interpretatie van de biograaf? We gaan het horen.

Hella S. Haasse, Dat weet ik zelf niet (boekenweekgeschenk 1959)

Beoordeling: 3 sterren

Dat weet ik zelf niet is geen onaardig essay. Zelfs voor een boekenweekgeschenk dat bijna 70 jaar oud is, is het bij vlagen nog herkenbaar in het nu. De jeugd van tegenwoordig is in elke tijd een dankbaar onderwerp. Echt spannend wordt het essay echter niet, de stijl wordt wat opsommerig en slechts een week na het lezen van de tekst is mij niet meer bijgebleven waar het nou allemaal precies over ging.

Hella S. Haasse, Transit (boekenweekgeschenk 1994)

Beoordeling: 3 sterren

Xenia, achttien jaar, heeft een tijd door Europa gezworven en komt aan op het Centraal Station van Amsterdam. Iks (zoals ze zichzelf noemt) hoopt onderdak te vinden bij haar vrienden Alma en Daan, die ze voor haar rondzwervingen achterliet in de stad. Die hoop wordt al snel de bodem ingeslagen. Ze treft Daan aan in de meest deplorabele en desolate toestand waarin een zwerver zich kan bevinden.
Hij is nauwelijks aanspreekbaar, is niet in staat of bereid iets over Alma te zeggen. Iks’ speurtocht naar het verblijfadres van Alma loopt op niets uit en alleen door een toevallige samenloop van omstandigheden wordt voorkomen dat zij zelf op straat moet leven.*

Hella Haasse is de enige Nederlandse schrijver die in haar leven twee keer een boekenweekgeschenk mocht schrijven. Na Oeroeg in 1948 schreef zij in 1994 Transit. Het verhaal (dat eens niet over Nederlands-Indië gaat!) is leuk en zit goed in elkaar. De twee hoofdpersonages zijn aan elkaar gewaagd en worden door Haasse levendig geschetst. Toch is het geen verhaal dat indruk maakt. Ik heb het boek zes jaar geleden ook gelezen en ik kon me er werkelijk niets van herinneren. En ook nu maakt het boek geen blijvende indruk.

*Bron: www.hellahaassemuseum.nl

Hella S. Haasse, “De ingewijden”

 Beoordeling: 1 ster

Zes mensen komen min of meer toevallig met elkaar in contact tijdens hun verblijf in het Griekenland van 1954. Het Amerikaanse meisje Jessica Manning, de jonge Kretenzer Niko Stephandidakis, de Nederlandse leraar klassieke talen Lucas Gosschalk, de zestienjarige jongen Marten Siebeling, de schilderes Elina Breskel en de ex-nazi Helmuth Sturm raken bij elkaar betrokken, beïnvloeden elkaar bewust en onbewust en maken ieder voor zich een crisis in de eigen ontwikkeling door. Voor drie van hen betekent dit het (1992) einde van het leven en voor de anderen in zekere zin een begin.*

Dit is géén leuk boek. Sleuteloog vond ik erg leuk en ook Oeroeg vond ik leuk en dat beloofde veel voor De ingewijden. Helaas wordt dit absoluut niet waargemaakt. Het grootste probleem van dit boek is het tempo. Dat ligt zo laag dat eenvoudig meerdere pagina’s kunnen worden overgeslagen zonder de verhaallijn kwijt te zijn. Jammer, maar Hella gaat terug de kast in. Ik had me er meer van voorgesteld en ben benieuwd naar ander werk van haar.

Bron: Bol.com

Hella S. Haasse, “Sleuteloog”

 Beoordeling: 4 sterren

Een journalist benadert de kunsthistorica Herma Warner met de vraag of zij hem informatie kan verschaffen over Mila Wychinska. Hij is die naam tegengekomen in een dossier over mensenrechtenactivisme in Zuidoost-Azië. Het verzoek dwingt Herma zich te verdiepen in het verleden dat zij dacht voorgoed achter zich te hebben gelaten. Zij kende Mila vanaf haar jeugd als Dee Mijers, haar schoolvriendin in die tijd. Zij probeert de feiten omtrent het leven van Dee Mijers alias Mila Wychinska te reconstrueren, en wordt overspoeld door een golf van herinneringen aan haar jeugd in Nederlands-Indië en de jaren daarna. Ingeslapen en verdrongen emoties komen weer aan de oppervlakte. Zij wordt zich opnieuw bewust van de duistere kanten van haar vriendschap met Dee, haar bijna mystieke band met Non, Dees tante, haar fascinatie voor de oude Indo-Europese familie van landeigenaren waartoe Non en Dee behoorden, en bovenal van haar verhouding tot Taco Adema, met wie zij sinds hun middelbare-schooltijd in Batavia een paar heeft gevormd. Er blijft veel raadselachtig. Welke omstandigheden hebben haar huwelijksleven met Taco zo diepgaand beïnvloed en beschadigd? Wat er met Dee is gebeurd, nadat zij elkaar uit het oog hadden verloren, weet zij voor een deel uit mededelingen van Non, maar die geven niet op alles antwoord. Ook over de plotselinge verdwijning van Non tast zij in het duister.*

Sleuteloog is een goed boek, niet wereldschokkend, avant-gardistisch, tot tranen roerend of extreem lachwekkend, maar gewoon ‘goed’: boeiend verhaal, goede vertelstijl en leest prima (niet te makkelijk, niet te moeilijk). Het enige dat ik storend vond, maar dat kan aan mijn Lijsteruitgave hebben gelegen, is het incomplete lijstje Indische woorden: zet of alle woorden in zo’n lijst of doe het niet, maar doe het niet half.

*Bron: Bol.com

Hella Haasse, “Oeroeg” (boekenweekgeschenk 1948)

 Beoordeling: 4 sterren

Het verhaal gaat over de vriendschap tussen de ik-figuur en Oeroeg. De ik-figuur is een zoon van een Nederlandse plantersfamilie, Oeroeg is een echte inlandse jongen. Ze waren onafscheidelijk, tot de ik-figuur onderwijs begint te krijgen. Oeroeg mag hier niet aan deelnemen, maar hij mag wel staan te luisteren. Oeroeg blijkt hier al erg leergierig.
Tijdens een bezoek van gasten uit Batavia wordt er besloten om ’s avonds een bezoek te brengen naar Telaga Hideung, het Zwarte Meer, een meer waar over geheimzinnige verhalen de ronde doen. De ik-figuur mag mee en ook Deppoh is een van de begeleiders. Men gebruikt een oud vlot om over het meer te varen. De groep is echter veel te wild, waardoor er een stuk van het vlot afbreekt. De vader van de ik-figuur sterft bij dit ongeluk.
Oeroeg en de ik-figuur gaan vanaf dat moment samen naar school. Als de ik-figuur naar de HBS en Oeroeg naar de MULO in Batavia gaat beginnen de jongens uit elkaar te groeien. Hun vriendenkringen veranderen en zeker wanneer de Tweede Wereldoorlog en de politionele acties plaatsvinden worden hun wortels een belangrijk breekpunt.

Het debuut van Hella Haasse, dat verscheen als boekenweekgeschenk in 1948, start traag en nadat de hele situatie is geschetst en alle personages geïntroduceerd, begint een interessant spel tussen Oeroeg en de ik waarbij de gelijkwaardigheid uit het begin niet bestand blijkt tegen rassenverschillen. Een mooi boek en een leuke kennismaking met Haasse.