[Inni Wintorp in discussie met een priester:] “‘U heeft een sterke schedel, en uw denkvermogen is kennelijk niet aangetast, want het loopt nog op precies dezelfde doctrinaire regels waar het altijd op gelopen heeft. Maar wat u niet begrijpt is dat ik opzij van het spoor sta. Ik heb uw trein al duizend keer voorbij zien komen. In uw optiek, die voor mij meer met staar van doen heeft, ben ik de beroemde schuldeloze dwalende.”
Uit: Cees Nooteboom, Rituelen, p. 91
“God klinkt als een antwoord, dat is het verderfelijkste aan dat woord: het is zo vaak als antwoord gebruikt. Hij had een naam moeten hebben die als een vraag klonk.”
Uit: Cees Nooteboom, “Rituelen”, p. 60
Beoordeling: 
Het verhaal begint in Portugal als Herman Mussert ergens wakker wordt waar hij niet naar bed is gegaan. Hij denkt dat hij dood is, maar hij heeft altijd geleerd dat de dood niets is. Hij komt tot de conclusie dat hij het echt is die in die kamer wakker werd, en dat diezelfde kamer de kamer was waar hij vroeger met Maria Zeinstra is geweest. Vervolgens denkt hij na over wat er zich tussen hem en Maria Zeinstra heeft afgespeeld.
In het tweede hoofdstuk zit hij opeens in een klein bootje dat hem naar een ander schip zou brengen samen met een jongen, twee mannen van zijn leeftijd en een vrouw. Als ze op het schip zitten vertellen ze allemaal dingen over de zin van het leven. Waarom sommige dingen nu zo zijn, en dat ze nooit hetzelfde blijven. Ook de historie tussen Maria, zijn college Arend en hemzelf komt hier aan de orde en de wijze waarop Maria voor Arend koos.
Nooteboom is een goede schrijver en dat laat hij ook in deze novelle zien. Ik moest even wennen aan zijn stijl en het begin van het boek is omgeven van mist, maar het is een goed verhaal met een mooi einde. Wat ik me echter wel blijf afvragen is waarom het boek twee delen kent, dit was wat mij betreft onnodig.