Arthur Japin, De man van je leven

Kaft van het boek De man van je leven van Arthur Japin.

Beoordeling: 2 sterren

Ik ben de laatste jaren minder en minder enthousiast geworden over het werk van Japin. Waar ik over De Overgave nog laaiend enthousiast was, begon bij Vaslav de omslag en ook Buiten is het feest viel me tegen. Helaas wordt het minder en minder: De man van je leven is een weinig enerverend boek. De eerste 40 bladzijdes sleept het nogal. Ook moet je als lezer nogal wennen aan de perspectiefwisselingen. Uiteindelijk komt na een pagina of 50 alles bij elkaar. Maar dan… dan sleept het nog weer een flink aantal pagina’s verder. Aan de ene kant voorspelbaar, aan de andere kant nogal ongeloofwaardig, zeker de goede afloop. Dat Japin zelf een (moeilijke?) driehoeksrelatie heeft, is zijn keuze. Maar val ons daar niet mee lastig.

Arthur Japin, Maar buiten is het feest

Maar buiten is het feest

Beoordeling: 3 sterren

Ik vind het jammer dat Arthur Japin van romancier en verhalenverteler steeds meer een filosofische neuzelaar wordt, die zijn verhalen enkel lijkt te gebruiken voor het uitmelken van een filosofisch of psychologisch thema. En toch is dit geen slecht boek.

Waar ik Vaslav echt vond tegenvallen en het verhaal op veel punten inzakt, gebeurt dat in Maar buiten is het feest minder, maar naar mijn mening nog net te vaak. Het verhaal is bovendien wat dun en lijkt meer een middel om het statement te kunnen maken dat in de spotlight gaan staan een middel is om je binnenkant af te schermen.

Het verhaal is niet alleen dun, maar ook nog wat voorspelbaar (al kun je dat met een open einde goed voorkomen, zo getalenteerd is Japin dan wel weer). Je kunt het verhaal voor 80% uittekenen na het eerste kwart en dat maakt het lezen weinig spannend. Het blijft echter een bijzonder verhaal en waar Mijn meneer van Ted van Lieshout al liet zien dat bij kindermisbruik niet de onbekende met het snoepje het grootste gevaar oplevert, maar de mensen die dichtbij staan, doet dit boek dat eveneens. Het personage Zonne (gebaseerd op Karin Bloemen) blijft interessant en hoewel je weet waar het verhaal heengaat, wil je toch wel mee blijven lopen  met de uitgestippelde route.

Maar na het lezen van dit boek vraag ik me vooral af waar de meeslepende verhalenverteller van De overgave en Een schitterend gebrek is gebleven. Japin heeft grote schrijverskwaliteiten, maar besteedt dat aan een type boeken dat mij steeds meer gaat tegenstaan. En ik kan mijn hoop op een ander type boeken, die ik al uitsprak bij het bespreken van Vaslav wel herhalen, maar of Arthur Japin luistert?

Arthur Japin, Vaslav

Vaslav Beoordeling: 3 sterren

Op het hoogtepunt van zijn roem richt de wereldberoemde balletdanser Vaslav Nijinski zich midden in een optreden tot zijn publiek. ‘Nu is het kleine paardje moe,’ zegt hij en loopt het toneel af. De rest van zijn leven, nog 31 jaren, brengt hij door zonder te spreken en zonder ooit nog te dansen.
In het mondaine skioord Sankt Moritz reconstrueren drie ooggetuigen de gebeurtenissen rond deze noodlottige dag, 19 januari 1919, ieder vanuit zijn of haar eigen optiek: zijn echtgenote Romola, die als een tijgerin heeft gevochten om deze ‘God van de dans’ te veroveren, zijn afgewezen minnaar, de legendarische Sergej Diaghilev, oprichter van de Ballets Russes, die alles in het werk heeft gesteld omhem te vernietigen, en zijn bediende, die uit de dramatische beslissing van zijn meester moed put om ook zijn eigen leven radicaal om te gooien.*

Ik was bijzonder blij toen ik van de directeur van de Arbeiderspers een ongecorrigeerde drukproef kreeg toegestuurd van de nieuwste roman van Arthur Japin die op 6 september 2010 uitkomt. Ik ben al jaren fan van het werk van Arthur Japin en ook van de persoon Japin. De grote wereld, Een schitterend gebrek en vooral De overgave vond ik prachtromans. Met veel plezier begon ik dus aan Vaslav.

Helaas viel de roman me tegen. Zeker in het begin van het boek lijkt het tempo erg laag te liggen. Er worden 100 pagina’s besteedt aan een halve ochtend. Daarin zitten wel massa’s  flashbacks, herinneringen, anekdotes en andere ‘extra’s’, maar doordat Japin vaak terugkeert naar de huidige tijd, blijf je je ervan bewust dat de tijd slechts minuten vooruitkruipt. Bovendien geven de vele flashbacks en herinneringen je een ‘van de hak op de tak’-gevoel.

Kijkend naar de grotere lijn in het boek verstaat Japin de kunst spanningsbogen zo lang op te spannen, dat ze toch nog net inzakken. Elke keer als je denkt ‘wanneer stopt hij met al die uitwijdingen en gaan we weer eens terug naar het hoofdpad’ gebeurt dat binnen een pagina of vijf. Dat is jammer, want dat geeft je het gevoel dat het een saai boek is, terwijl er voldoende wordt beschreven.

Het hoofdstuk waarin Romola het woord neemt, is wat mij betreft het meest geslaagd. Dit, ondanks de enorme tijdsprongen hier die een ongeoefende lezer snel in de war brengen. Japin houdt van sterke vrouwelijke personages en deze dragen doorgaans ook het verhaal: zo ook hier. Je blijft het gevoel houden dat Peter en Diaghilev bijfiguren zijn, terwijl ze ruim tweederde van het boek de verteller zijn bij wie het perspectief ligt.

De manier van schrijven van Japin blijft prachtig: de zinnen, de woordkeus en de mooie citaten die er aan zijn werk te ontlenen zijn (1, 2). Ook de manier waarop de problematiek van vandaag de dag door zijn historische roman heenschemert is mooi. Bijvoorbeeld op bladzijde 208 waar een discussie over conservatisme en progressivisme in het licht van de laatste verkiezingen interessant materiaal oplevert voor toekomstige literatuurhistorici.

Een interessant boek, in zekere zin een mooi boek, maar ook een wat tegenvallend boek. Ik hoop dat Japin de volgende keer weer een roman schrijft die wat meer literair en minder filosofisch en historisch van toonzetting is.

Een laatste opmerking moet gewijd worden aan de uitgeverij en in het bijzonder de vormgever: wat een ongelooflijk lelijke kaft is er voor dit boek ontworpen! Wat dat betreft valt zijn boek echt uit de toon in vergelijking met eerder werk.

*Bron: flaptekst Arthur Japin, Vaslav

Mooie zinnenboek – Uit: Arthur Japin, De grote wereld

“Als hun kleren te ruim zitten brengen mensen ze bij mij. Ze betalen me om ze te vermaken: hun jassen, hun jurken, broeken, bustehouders, allemaal te groot. Of ik ze wil innemen, omzomen, ophalen. Waarom vragen ze mij dat? Ze zouden dat probleem zelf kunnen oplossen, gratis en voor niks, door veel en vet te eten, net zolang tot ze in de gewenste maat groeien, maar geen zinnig mens doet dat. Het is de omgekeerde wereld. Mijn klanten passen zich niet aan hun kleren aan. Natuurlijk niet. Zit hun iets niet lekker dan laten ze het mij omspelden naar hun eigen model. Wou jij het anders aanpakken? Goed, het leven zit jou niet gegoten. Het zit jou zo ruim, je zou er nog in verdwalen. Is dat een reden om aan jezelf te tornen? Als je mouwen te kort  zijn, hak je dan je handen af zodat je jasje beter zit? Ben jij besodemieterd? Snij het leven op maat, jongen! Is de wereld je te groot, vermaak hem!”

Uit: Arthur Japin, De grote wereld, p. 57

Arthur Japin, De grote wereld (boekenweekgeschenk 2006)

De grote wereld Beoordeling: 4 sterren

In zijn jeugd koestert Lemmy, een dwerg, lange tijd de illusie dat zíjn maat ook de maat der dingen is. Tot onvermijdelijk de grotemensenwereld zijn kleine universum binnendringt – met rampzalige gevolgen. Nadat zijn ouders tijdens een circusact op tragische wijze om het leven komen, neemt Lemmy’s stoïcijnse grootmoeder hem onder haar hoede. Wanneer zich later de kans aandient om met het rondtrekkende gezelschap Märchenstadt Lilliput door Europa te reizen, heeft Lemmy weer een eigen plek gevonden. Hij ontmoet er zelfs zijn grote liefde Rosa. Maar de Tweede Wereldoorlog staat op uitbreken. Lemmy en Rosa zien zich door de buitengewone omstandigheden geconfronteerd met een vraag die ieder mens zich vroeg of laat kan stellen: hoe ver zijn wij bereid te gaan om bij anderen in de smaak te vallen?*

De boeken van Arthur Japin zijn eigenlijk altijd goed, zo ook dit boekenweekgeschenk De grote wereld. Het verhaal bestaat uit twee verhaallijnen die naadloos in elkaar overlopen. Veel wordt aan de interpretatie van de lezer overgelaten, terwijl Japin wel duidelijke aanwijzingen geeft. Na het bezoek van Japin aan het Canisius College heeft dit boek aan betekenis gewonnen, omdat de personages van Japin mooie parallellen hebben; zowel wanneer je de boeken naast elkaar legt, als wanneer je de boeken naast het leven van de auteur legt. Arthur Japin is een van mijn favorieten en als je op eenvoudige wijze kennis wilt maken met zijn werk, lees dan De grote wereld!

*Bron: Bol.com

Arthur Japin, “De overgave”

De overgave Beoordeling: 5 sterren

Texas 1836 – een groep jonge Comanche-indianen overvalt het fort van de pioniersfamilie Parker. Granny, de moeder van het gezin, moet toezien hoe haar kinderen en kleinkinderen worden ontvoerd. De vrouw overleeft het ondraaglijke op pure wilskracht.
Veertig jaar later krijgt de dan hoogbejaarde Granny, bezoek van Quanah, de aanvoerder van de door haar zo gehate Comanche. Hij is op weg om zich over te geven en zijn verslagen volk voor altijd in het reservaat te leiden. Hiermee wordt, na bijna vierhonderd jaar, de onderwerping van de oorspronkelijke bewoners van Amerika een feit.
De overgave vertelt het aangrijpende en onvoorstelbare leven van een vrouw die in het gevecht om haar kinderen en kleinkinderen uiteindelijk het machtigste wapen moet leren hanteren: vergeving.
De overgave, gebaseerd op historische feiten, is een roman van hoop, wraak en nietsontziende liefde.*

De overgave is een magistrale roman van een fantastisch schrijver. Met het verhaal van Granny Parker schrijft Arthur Japin opnieuw een roman gebaseerd op historische gegevens. En opnieuw een roman over een personage dat buiten de mensheid lijkt te staan. Bij het zien van een dier dat van de kudde is weggeraakt en in zijn eentje over de vlakte loopt wordt dit expliciet symbolisch weergegeven.

Het verhaal van Granny is niet alleen spannend door wat er gebeurd, maar ook door de manier van schrijven van Japin. Zijn zinnen zijn mooi, zonder erg complex te worden en de vele vergelijkingen, beelden en symbolen maken dat de betekenis van het verhaal duidelijk op de lezer wordt overgebracht. De mooiste citaten heb ik in mijn Mooie zinnenboek heb ik er enkele opgenomen (1, 2, 3, 4).  Toch gebeurt dit alles niet zo oppervlakkig of expliciet dat het voor een wat geoefender lezer saai wordt om te lezen. Een aanrader voor iedereen!

*Bron: flaptekst “De overgave”

Mooie zinnenboek – Arthur Japin, “De overgave”

“De mens verkeert in het paradijs zolang hij dat onderscheid maar niet kent. Zolang hij niet kan bepalen wat goed is en wat kwaad blijft hij gelukkig. […] Maar God – wat een fatale slordigheid – verspreekt zich en laat zich ontvallen dat de dingen twee kanten hebben. […] Hij [de mens] wil precies weten wat dat dan voor kanten zijn en zodra hij daarachter is deelt hij alles in: dit is goed, dat is kwaad. Zo duidelijk. Zo veilig. Wat een geruststelling! Nu hij dit zo helder weet, dat is kwaad, dit is goed, hoeft hij niet meer te twijfelen. Hij kiest de kant van het goede, ondubbelzinnig, want hij is een beste mens, zodat hij voortaan zeker weet dat hij het recht aan zijn kant heeft en nooit kwaad doet.”

Uit: Arthur Japin, “De overgave”